Lawrence Alma-Tadema (1863 - 1912) był sławnym malarzem, który miał wielkie szczęście cieszyć się przychylnością brytyjskiej królowej Wiktorii. Zamiłowanie do tematów historycznych i egzotycznych zaspokajało apetyt malarski jego wiktoriańskich rówieśników. Z urodzenia Holender, posiadał również obywatelstwo belgijskie i brytyjskie. U szczytu powodzenia mieszkał w Londynie i był członkiem prestiżowej Royal Academy of Arts. Nic dziwnego, że artysta dostosował się zwłaszcza do współczesnych upodobań Brytyjczyków. Kiedy "Spotkanie Antoniusza i Kleopatry" zostało po raz pierwszy wystawione w londyńskiej "Grosvenor Gallery", jeden z krytyków entuzjastycznie zauważył: "Obraz jest nieporównywalny."

Przedstawienie spotkania Antoniusza i Kleopatry opiera się na materiale literatury światowej: William Shakespeare napisał sztukę pod tytułem "Antoniusz i Kleopatra" około 1606/1607 roku, łącząc się tym samym motywacyjnie ze swoim dramatem "Juliusz Cezar". Razem z tragedią "Koriolan", która powstała w 1608 r., te trzy dzieła tworzą tzw. dramaty rzymskie. Modele historyczne dawały poecie pole do pasjonującej narracji, dramatycznego rozwoju, a także - jak w tym przypadku - tragicznego romansu. Głównymi bohaterami tego romansu są rzymski generał Marek Antoniusz i egipska królowa Kleopatra. Choć obaj czują do siebie gorącą miłość, polityczne kalkulacje rozdzielają ich i Antoniusz ostatecznie zawiera małżeństwo z rozsądku z rzymską Oktawią. Klęska militarna, za którą Antoniusz obwinia żonę faraona, ostatecznie całkowicie ich rozdziela. Kleopatra udaje samobójstwo, na co Antoniusz rzuca się na swój miecz. Akt ten zwiastuje również koniec królowej, która w ostatnim, desperackim akcie pozwala się zabić jadowitemu wężowi.

Obraz przedstawia pierwsze, fatalne spotkanie Antoniusza i Kleopatry. Ten ostatni zaaranżował spotkanie, aby pozyskać rzymskiego generała i polityka. W tym celu podjeżdża barką, którą już grecki historyk Plutarch (ok. 45 - ok. 125 n.e.) potrafił opisać w najpiękniejszych barwach: jako pachnący statek z purpurowymi żaglami, złotą rufą i srebrnymi wiosłami. Lawrence Alma-Tadema uchwycił to spotkanie z równą umiejętnością inscenizacji. W jego interpretacji Rzymianin musi się zadowolić niewielkim fragmentem całego formatu. Pojawia się jak obraz w obrazie przez otwarty pawilon, za którego zasłonami Kleopatra wymyka się jego nieukrywanej ciekawości. Dumna kobieta całkowicie panuje nad sceną. Odchylając się swobodnie, czeka na gościa, od którego oczekuje zdobycia wpływów w Rzymie i ostatecznego umocnienia swojej władzy. Jako nieodłączne insygnia jej panowania malarz dodał krzyż i bicz. Nie można się jednak mylić co do wyniku romansu, który się tu rozgrywa: Kleopatra i Antoniusz zbyt mocno kontrastują w kompozycji obrazu, aby można było wyobrazić sobie "szczęśliwe zakończenie".

"Spotkanie Antoniusza i Kleopatry" spełnia oczekiwania końca XIX wieku zarówno pod względem treści, jak i techniki. Epoka wiktoriańska była generalnie zafiksowana na tematach historycznych, a w szczególności antycznych. Obraz ten jest także przykładem popularnego orientalizmu, w którym znaczącą rolę odegrała brytyjska potęga kolonialna. Znajomość dzieł narodowego poety Williama Shakespeare'a i tak można było założyć wśród angielskiego wykształconego mieszczaństwa. Ale nawet ci, którzy nie znali historii kryjącej się za obrazem, mogli cieszyć się jego malarską jakością. Alma-Tadema z dbałością o szczegóły i delikatnym pędzlem traktuje zarówno postacie, suknie, jak i otaczające je rekwizyty. Co prawda, cały ten splendor skrywa już pierwsze oznaki rozkładu. Rozsypane na podłodze statku płatki świadczą o ulotności bujnych girland. Drapieżne futro Kleopatry jest niczym więcej jak tylko bezużyteczną pozostałością po szlachetnym żbiku - i nie tylko wskazówką jej własnego nieszczęśliwego losu.

---

Spotkanie Antoniusza i Kleopatry · Lawrence Alma Tadema