"Samotne drzewo" to jeden z zaskakujących obrazów Caspara Davida Friedricha. Ale co jest takiego szczególnego w tym obrazie? Kompozycja ma przejrzystą strukturę. W centrum stoi stary, sękaty dąb. Stanowi ona dominujący, wertykalny trzon obrazu, na którym widz od razu skupia wzrok. Dopiero później, jakby jako druga, pozioma warstwa za nim, dostrzega mieniące się w tle pastelowe barwy łąk, gór i nieba. Kiedy oko przyzwyczai się już do barw, zaczyna dostrzegać szczegóły. Na pierwszym planie znajduje się kolejny staw, poprzecinany kępami roślin, odbijającymi kolory nieba w ciemniejszych tonacjach. I wtedy następuje niespodzianka: ledwo dostrzegalny pasterz opiera się o pień dębu, w pobliżu pasą się jego owce. Wzrok, zachęcony, szuka dalej. Rzeczywiście: zza pól, niemal zlewających się z górami, wyłania się wieża kościoła i kilka pióropuszy dymu z domów.

Frederick jest mistrzem kompozycji, co widać w "Samotnym drzewie". Zazwyczaj oko zawsze najpierw pada na źródła światła w obrazie. Ale w tym obrazie jest inaczej. Jak to możliwe, że pasterz i małe budynki tak długo pozostają nieodkryte? I jak nikt inny, Friedrichowi udaje się stworzyć szczególny nastrój. Ten krajobraz jest tak piękny, tak harmonijny, że można go sobie wyobrazić nawet bez tego wielkiego drzewa.

Jak wiele obrazów Friedricha, "Samotne drzewo" niesie ze sobą inne warstwy znaczeniowe, nie jest tylko kunsztownie wykonanym obrazem pejzażu zalanego miękkim porannym światłem. Z jednej strony jest dąb, symbol tego, co trwałe, niezniszczalne. Jednak życie i śmierć są w nim zjednoczone, co jest odniesieniem do życia ziemskiego. Na dole wciąż rosną świeże liście, podczas gdy górne gałęzie już obumarły. I jak to często bywa, człowiek i wszystko, co zostało stworzone przez człowieka, wydaje się znikome w porównaniu z doskonałą naturą stworzoną przez Boga.

---

Samotne drzewo · Caspar David Friedrich